BỒ CÔNG ANH LÙN – DŨNG SĨ DIỆT KHUẨN, TIÊU VIÊM

1. Tổng quan về:

BỒ CÔNG ANH LÙN (Bồ công anh Trung Quốc): Còn gọi là hoàng hoa dịa đính, nãi chấp thảo.

• Tên khoa học Taraxacum officinaie Wigg. Thuộc họ Cúc Asteraceae.
• Cây này ít thấy dùng ở Việt Nam. Nhưng lại rất phổ biến và được dùng tại các nước.
• Ở Trung Quốc, dùng với tên bồ công anh hoặc là toàn cây cả rễ, hoặc là rễ tươi hay phơi hoặc sấy khô của nhiều loài bồ công anh như Taraxacum mongolicum Hand-Mazz., Tarax- acum sinicum Kitag., Taraxacum heterolepis Nakai et H. Koidz. hoặc một số loài khác giống, cùng họ.

Tại các nước Châu Âu, người ta dùng rễ Ra-dix Taraxaci hay Taraxacum hoặc lá tươi hay khô của cây Pitsãngli (Pissenlit)-Taraxacum offcinale Wigg. hay Taraxacum densleonis Desf. cùng họ Cúc (Asteraceae).

2. Mô tả cây:

Cỏ sống dai, có rễ trụ. Lá mọc thành hoa thị ở gốc, phiến lá cất thành nhiều thùy nhỏ như răng nhọn, mềm trông giống như hàm răng sư tử do đó có tên dens leonis (có nghĩa là răng con sứ tử), từ giữa vòng lá mọc lên cuống cụm hoa màu vàng, khi già ra quả có lông màu trắng xếp thành hình cầu. Căn cứ vào màu sấc hoa, dáng lá, hình quả người ta chia ra nhiểu loại khác nhau.

3. Phân bố, thu hái và chế biến:

Cây này mọc hoang tại những vùng núi cao ở nước ta như Tam Đảo, Sapa, Đà Lạt không rõ mọc tự nhiên hay do Pháp trước kia đưa giống vào trồng để lấy lá ăn làm rau xà lách rồi còn sót giống lại. Tại Hà Nội trước đây cũng thấy có trồng và lấy lá bán cho người Pháp, nhưng từ Cách mạng tháng tám 1945 hầu như không thấy trồng. Gần đây chúng tôi lấy giống ở Tam Đảo và Sapa về trồng lại nhưng chưa phổ biến. Cây mọc ở đồng bằng cung như miền núi rất tốt, có ra hoa kết quả.

Được trồng tại Châu Âu (làm thuốc và lấy lá làm rau ăn) tại Trung Quốc mọc hoang, không ai trồng, chỉ dùng với tính chất tự cung tự cấp.

Riêng Pháp hằng năm tiêu thụ và xuất hàng chục tấn rể khô, lá cũng được dùng nấu cao có vị đấng dung làm thuốc. Mặc dầu Pháp xuất bổ công anh nhưng nãm 1921 còn nhập 7 tấn lá và 6 tấn rẽ của nước ngoài.

Rẽ hái vào giữa mùa hè là thời kỳ có nhiều vị đắng nhất, người ta cho tác dụng của rễ và cây là ở chất đắng này. Nếu hái vào thu đông, vị đắng kém và rễ chứa nhiêu inulin ít tác dụng.

Rễ hái vể dùng tươi hay phơi hoặc sấy khô.

Có thể hái toàn cây cả rể phơi khô mà dùng.

4. Thành phần hóa học:

Theo Wehmer (1931, Die pflanzen stoffe Bd. II) trong toàn cây bồ công anh Taraxacum officinaIe Wigg. có chứa inozitola, 0,5% asparagin, đường khử, chất nhựa, chất đắng, saponozit, men tyrosinaza. Trong hoa có xanthophyl, trong rễ có inulin (tới 40% đối với rễ khô), saccaroza, glucoza, chất đắng có tinh thể gọi là taraxaxin C40H4QO5, inozitola, lactat canxi, một ít tinh dẩu, chất nhựa, một chất đắng chưa xác định, có thể là hỗn hợp taraxaxin và taraxaxerin. Trong nhũ dịch có chất đắng taraxerola, inozitola, taraxaxterola, chất prôtit và cao su, đường khử.

Trong lá có luteolin 7 glucozit và apigenin 7 glucozit hay cosmoziozit. Ngoài ra rất nhiều vitamin B và C.

5. Tác dụng dược lý

Các nước Châu Âu dùng rễ bồ công anh làm vị thuốc bổ đắng, tẩy máu, lọc máu; lá ăn như rau xà lách và làm thuốc cùng một công dụng như rễ.

Sách Trung Quốc cổ coi bổ công anh có vị ngọt, đắng, tính hàn, vào hai kinh tỳ và vị có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, lương huyết tán kết, thông sữa, lợi tiểu tiện dùng trong các bệnh sưng vu, mụn nhọt, tiểu tiện khó khăn, ít sữa.

Nhiều công trình khoa học, đặc biệt là nghiên cứu của Đại học Windsor, Canada, đã phát hiện thấy chiết xuất rễ cây bồ công anh Trung Quốc rất hiệu quả trong điều trị và đánh bại tế bào ung thư, vượt trội so với hóa chất vốn hủy hoại hệ miễn dịch.

Nhà hóa học, người đứng đầu nghiên cứu tiến sĩ Siyaram Pandey thuộc trường đại học Windsor cùng với các đồng nghiệp, đã chứng minh thành công trong phòng thí nghiệm cách mà chiết xuất rễ cây bồ công anh Trung Quốc khiến các tế bào ung thư chết theo chương trình nhưng các tế bào bình thường lại không bị tổn thương.

“Đây là một tin không tưởng” Pandey cho biết. “Chúng ta đã chờ đợi tuyên bố này từ lâu và giờ nó là sự thật”.

6. Tác dụng tuyệt vời trong điều trị bệnh phụ khoa nữ giới.

Các nhà nghiên cứu cho rằng Bồ Công Anh có thành phần dinh dưỡng vitamin và chất khoáng như: sodium, magie, sắt, vitamin A, vitamin B, vitamin C, tinh bột, chất béo nên dùng giúp dưỡng da căng mịn, sáng hồng, chống lão hóa.

Bồ Công Anh có khả năng tiêu diệt vi khuẩn nên dùng để trị viêm, chống viêm, giúp giảm nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ, đặc biệt giảm viêm nhiễm lan truyền.

Theo khoa học, cây Bồ Công Anh có hoạt chất Taraxacum Officinale, chống oxy hóa, có thể ức chế các khối ung thư. Điều trị mụn nhọt đang viêm sưng, tiêu mủ.